Chương trình quốc gia về REDD+ (NRAP) được Thủ tướng phê duyệt ngày 05 tháng 04 năm 2017, là Chương trình REDD+ cấp vùng đầu tiên ở Việt Nam với mục tiêu giảm 32,09 triệu tấn CO2. Trong đó, giai đoạn 2019-2024 sẽ giảm phát thải 26 triệu tấn và Ngân hàng Thế giới (WB) đã cam kết mua 10,3 triệu tấn CO2 quy đổi, tương đương với 51,5 triệu đô la Mỹ. Đồng thời, Việt Nam cũng đã cam kết với WB sẽ giới thiệu được một cơ chế Giám sát độc lập thay đổi rừng (FCIM) tại 6 tỉnh Bắc Trung Bộ mà các tổ chức xã hội cấp cơ sở (CSOs) và các tổ chức cộng đồng (CBOs) làm nòng cốt nhằm đảm bảo quản trị rừng tốt, góp phần bảo vệ và nâng cao chất lượng rừng tự nhiên. Để góp phần thực hiện Chương trình REDD+, Dự án “Tăng cường sự tham gia của các tổ chức xã hội cấp cơ sở (CSOs) trong giám sát các chương trình REDD+ tại Việt Nam” được Ủy ban châu Âu (EU) tài trợ nhằm mục tiêu tăng cường sự tham gia, xây dựng năng lực cho các CSO và các tổ chức cộng đồng (CBOs) trong lĩnh vực lâm nghiệp, giúp họ hợp tác với nhau và với các cơ quan lâm nghiệp tạo nên nền tảng cơ bản để tham gia hiệu quả vào giám sát các chương trình REDD+.
Hội thảo khởi động dự án (tháng 10/2020)
Dự án bắt đầu thực hiện từ ngày 01 tháng 09 năm 2021 cho đến nay đã tròn 1 năm, vùng dự án là 6 xã của 2 huyện miền núi, gồm Tương Dương và Kỳ Sơn, tỉnh Nghệ An. Bước đầu, dự án đã hình thành được một mạng lưới FCIM từ cấp khu vực (Bắc Trung Bộ và Hà Nội) đến cấp cơ sở (18 thôn bản). Trong đó, lực lượng tham gia chính là 180 người thuộc 18 nhóm FCIM của 18 bản vùng dự án, thành viên các nhóm FCIM là những người có tinh thần tự nguyện, tích cực, uy tín, thông thạo địa bàn, thuộc các tổ chức xã hội và các tổ chức cộng đồng trên địa bàn 6 xã, gồm Tam Thái, Tam Quang và Tam Đình (huyện Tương Dương), xã Hữu Kiệm, Tây Sơn và Na Ngoi (huyện Kỳ Sơn). Trong năm qua, 102 thành viên thuộc các nhóm FCIM cấp huyện, cấp xã và thôn bản được tham dự 05 khóa tập huấn sử dụng công cụ Terra-i, GPS và điện thoại thông minh để giám sát thay đổi rừng. Ngoài ra, các đại diện nhóm FCIM còn tham dự các cuộc họp, thảo luận và đối thoại với các cơ quan quản lý rừng cấp xã và cấp huyện để chia sẻ thông tin, chất vấn tìm giải pháp quản lý rừng. Bên cạnh đó, họ còn được hường dẫn xây dựng quy chế hoạt động, kế hoạch làm việc, viết đề xuất dự án, xây dựng dự toán… để xin các gói tài trợ nhỏ cho các hoạt động giám sát rừng… Nhờ đó, năng lực và vai trò của họ được nâng cao trong quản lý rừng và đã có những đóng góp rất ý nghĩa cho hoạt động của mạng lưới FCIM.
Khóa tập huấn nâng cao năng lực sử dụng Terra-i cho các nhóm FCIM tại huyện Kỳ Sơn và Tương Dương (tháng 03/2021)
Sau các đợt tập huấn, các thành viên của các Nhóm FCIM cơ sở đã sử dụng thành thạo các thiết bị hỗ trợ (điện thoại thông minh, máy GPS, công cụ Terra-i), từ việc truy cập trang web và bản đồ Terra-i để nhận thông tin cảnh báo mất rừng, xác định vị trí và đặc điểm khu vực mất rừng, lập kế hoạch thực địa, sử dụng điện thoại và GPS để đến đúng điểm cảnh báo, kiểm tra tình trạng rừng và xác nhận quy mô, phạm vi, nguyên nhân mất rừng, sau đó báo cáo lên hệ thống Terra-i để hệ thông cập nhật và tiếp tục theo dõi, cảnh bảo. Kết quả, trong 4 tháng vừa qua, các nhóm đã thực hành thử nghiệm để thành thạo các kỹ năng và hoàn chỉnh hệ thống, đồng thời cũng đã kịp thời phát hiện một số vụ mất rừng và đề xuất biện pháp quản lý phù hợp. Đặc biệt, nhóm FCIM bản Huồi Giảng 1 (xã Tây Sơn - Kỳ Sơn) và nhóm FCIM bản Quang Yên (xã Tam Đình - Tương Dương) đã hoạt động có hiệu quả và tích cực nhất, 2 nhóm này còn hỗ trợ, hướng dẫn cho các nhóm khác để cùng hoạt động tốt. Một số nhóm đã được dự án cấp các khoản tài trợ nhỏ phục vụ cho các hoạt động của nhóm.
Chúng tôi chắc chắn rằng, trong năm thứ nhất, năng lực của các nhóm FCIM cơ sở đã được nâng cao và đến năm thứ 2 các kỹ năng giám sát rừng cũng được hoàn thiện, cùng với việc hoàn thiện của công cụ Terra-i thì Mạng lưới FCIM ở vùng dự án sẽ hoạt động tốt và đóng góp có ý nghĩa cho chương trình REDD+ khu vực Bắc Trung Bộ.
Ngọc Dũng và Nhóm hiện trường.
(Dự án CSO-LA/2019/411-843)
